'Je staat regelmatig machteloos bij jeuk'

Verpleegkundigen en verzorgenden ervaren dat het niet altijd lukt om cliënten volledig van hun jeukklachten af te helpen. Dat is een van de conclusies van de knelpuntenanalyse van het onderzoeksinstituut Nivel in opdracht van V&VN. “Je staat regelmatig machteloos als een cliënt vergaat van de pijn door jeuk”, zegt verzorgende IG Joke Westerhout-de Munck van zorgorganisatie QuaRijn in Doorn.

Joke, inmiddels verpleegkundige in opleiding, behoort tot de ruim 80 procent van de verpleegkundigen en verzorgenden in de wijk die in hun werk te maken heeft met cliënten met jeuk. “Ik zie veel schimmelinfecties, smetplekken, jeuk bij mensen die diabetes hebben, bij cliënten met nierfalen, bij hen die bestralingen hebben gehad. Ik schat dat in mijn cliëntenbestand toch zeker zo’n 30 procent kampt met jeukklachten.

"Waarom ze jeuk hebben? Dat kan vele oorzaken hebben, bijvoorbeeld omdat ze te weinig vocht hebben ingenomen. Ook probeer ik te achterhalen waarom ze zorg krijgen, de anamnese. Misschien kun je daar iets vinden wat jeuk kan veroorzaken. Maar vaak is het moeilijk te achterhalen.”

Joke bespreekt bij de cliënten thuis ook of er andere oorzaken te vinden zijn voor de jeuk. “Is de ventilatie wel goed? Ik vraag naar de wasmiddelen die ze gebruiken, want er zijn cliënten die irritatie krijgen door een bepaald wasmiddel. Of ze wassen zichzelf te heet, dat kan ook meespelen. Zijn huisdieren misschien de oorzaak van jeuk en irritatie? Of zouden ze te veel in de zon zitten? Nemen ze genoeg te drinken overdag? Daar reageert de huid ook weer op. Het is puzzelen, zeker wanneer je geen zichtbare tekenen van de huid ziet die op jeuk kunnen wijzen.”

Vicieuze cirkel

Iets anders is jeuk die ontstaat door krabben. Joke: “Door het krabben krijgen ze een reactie van de huid. Dat levert weer meer irritatie op, want je wil die irritatie weer wegkrabben, als het ware. Je kunt ook wondjes krijgen van krabben, het korstje gaat jeuken, je krabt het kapot en je kunt opnieuw beginnen. Er komt op die manier geen einde aan. De cliënt zit dan een vicieuze cirkel.”

Hoewel Joke aangeeft regelmatig machteloos te staan, is niets doen geen optie. “Je kunt adviseren een neutraal wasmiddel te gebruiken, een of twee keer per week te douchen zonder zeep of met een zeepvrije was-emulsie of een goede badolie. Ook kun je een goede bodycrème aanschaffen. In andere gevallen overleg ik met de huisarts.”

Bijspijkeren

Een andere conclusie uit de knelpuntenanalyse is dat veel interventies die verpleegkundigen en verzorgenden doen, zijn gebaseerd op eigen ervaringskennis. En niet door onderzoek. Joke deelt die conclusie. “Je hoort toch vaak van anderen verhalen hoe zij ermee omgaan, ze geven dan een tip en als die voor jou in de praktijk ook werkt, denk je: hé, dit helpt, dat onthoud ik.

"Ik weet natuurlijk niet alles, maar je probeert je kennis uiteraard wel bij te spijkeren. Ik lees nu over bepaalde crèmes die eventueel kunnen helpen, koelzalven die de huid verkoelen, waardoor het wat aangenamer voelt. Dan hebben ze eventjes die jeukervaring niet. Maar ook over steentjeskettingen of sieraden met nepzilver die jeuk kunnen veroorzaken. De kennis moet je zelf goed bijhouden, via e-learnings en websites bijvoorbeeld. Maar dat lukt niet altijd”, besluit Joke.